Jajnici su parni ženski organi smešteni u maloj karlici. Normalni jajnici su bademastog oblika, čvrste konzistencije, nervane spoljašnje površine, dimenzije 40x30x15 mm. Glavna uloga im je produkcija ženskih polnih hormona i razvoj i oslobađanje jajnih ćelija tokom reproduktivnog perioda žene.
Učestalost raka jajnika je različita u svetu – najniža je u Japanu, a najviša u Skandinaviji. Po učestalosti svih zloćudnih tumora, nalazi se na petom mestu, dok je po ukupnoj smrtnosti žena od raka polnih organa, rak jajnika na prvom mestu. Razlozi za to su: kasna dijagnostika, zbog izostanka ranih simptoma bolesti; brzo širenje malignih ćelija po telu, pa se u više od polovine slučajeva otkrije tek u uznapredovaloj fazi.
Zbog složene građe jajnika (1. kora u kojoj se nalaze folikuli i jajne ćelije, 2. središnji deo: vezivno tkivo,3. krvni sudovi, nervi, limfni sudovi), tumori jajnika pripadaju najraznolikijoj grupi tumora. Oko 80% potiče od ćelija kore (serozni cysadenocarcinom, mucinozni, endometrioidni, Brennerov tumor, itd). Preostalih 20% potiče iz polnih ćelija (nezreli teratomi, dizgerminomi, itd), i od njih češće oboljevaju mlade žene, iz vezivnih ćelija središnjeg dela jajnika mogu biti, takođe, tumori koji metastaziraju u jajnik (najčešće tumori dojke i diogestivnog trakta, kao i neposredne okoline, mokraćna bešika, materica, debelo crevo).
UZROCI I RIZIČNE GRUPE:
Uzrok nastanka raka jajnika i danas ostaje nepoznat. Faktori rizika su:
- godine života – rizik se povećava sa godinama i najveći je posle 50. godine,
- nasleđe: BRCA 1 i BRCA 2 geni – 10-15% karcinoma,
- faktori sredine -hemikalije (talk),
- ishrana – gojaznost povećava rizik,
- uticaj hormona – oralna hormonska kontracepcija smanjuje rizik,
- broj trudnoća, porođaja i pobačaja – žene koje su rađale više puta, definitivno ređe oboljevaju,
- prethodne zloćudne bolesti, takođe, povećavaju rizik.
SIMPTOMI BOLESTI:
Kasno se pojavljuju, uglavnom u već uznapredovaloj fazi bolesti, to mogu biti:
- tup bol u donjem delu trbuha,
- smetnje u ishrani i varenju, nadutost i povećanje obima trbuha, bolovi u krstima,
- opstipacija i bolnost kod vetrova i defekacije,
- slabost, malaksalost, gubitak apetita i anemija,
- krvarenje u postmenopauzi i neuredna krvarenja u reproduktivnoj dobi nisu uvek prisutna.
DIJAGNOZA:
- ginekološki pregled,
- vaginalni UZ i color doppler značajno povećavaju preciznost dijagnostike,
- tumorski markeri iz krvi : CA- 125 , CA- 19-9, HE4, Roma index,
- navedenim metodama (1.2.3), postavlja se sumnja na tumor, te se može koristiti i CT i MR, a konačna dijagnoza hirurškim putem i uzimanjem uzorka pri operaciji.
LEČENJE:
U lečenju se koriste hirurška terapija, hemoterapija i radioterapija. Zavisno od stadijuma bolesti koriste se zasebno ili kombinuju. Osnovno je hirurško odstranjenje jajnika, materice, jajovoda, kao i postojećih okolnih tumorskih masa. Jedino u početnom stadijumu tumora, kod žena koje žele roditi, odstrani se samo zahvaćeni jajnik. S obzirom na to da rak jajnika u uznapredovaloj fazi često recidivira, u praćenju se koristi marker Ca 125.
RANO OTKRIVANJE I PREVENCIJA:
Rano otkrivanje raka jajnika je najvažnije, jer su rezultati lečenja najbolji u ranom stadijumu bolesti. Redovni ginekološki pregledi su zbog toga od velike važnosti. Kao pomoć u dijagnostici u nekim slučajevima može poslužiti CA -125. U smislu prevencije ženama u reproduktivnom dobu može se preporučiti korišćenje oralnih kontraceptivnih pilula, uravnotežena ishrana i redovni preventivni ginekološki pregledi.