Piše: Doc. dr Tijana Ičin
Menopauza predstavlja prestanak menstrualnih krvarenja kod žena. Ona nastaje kao deo normalnog životnog ciklusa, a počinje kada prestane stvaranje folikula u jajnicima, smanji se stvaranje hormona u jajnicima i tada žena više ne može da ostane u drugom stanju. Ovo se dešava najčešće oko 50-te godine života. Menopauza koja se javi pre 40-te godine života, naziva se prevremena menopauza. Takođe, kod nekih žena ona može nastati i nakon hirurškog otklanjanja jajnika. Period od nekoliko godina pre menopauze se naziva perimenopauza, a vreme nakon menopauze se naziva postmenopauza.
PROMENE KOJE NE VIDIMO
U periodu pre menopauze, menopauze i nakon nje, kod žene dolazi do smanjenja nivoa hormona u organizmu, što dovodi do različitih promena. Smatra se da čak 60-70% žena prođe kroz menopauzu bez simptoma. Kod onih žena kod kojih postoje simptomi, oni najčešće traju oko 5 godina, a kod 5% žena i duže. Ovi simptomi mogu negativno uticati i na zdravlje, ali i na kvalitet života žene.
Tokom menopauze dolazi do smanjenja veličine materice, zbog atrofije mišića, a grlić materice postaje manji. Takođe, smanjuje se i veličina jajnika koji sve manje luče estrogene, a povećava se lučenje androgena u jajnicima. Zbog ovih promena dolazi do istanjenja sluznice vagine, smanjenja elastičnosti zidova vagine i njene vlažnosti, zbog čega žene u postmenopauzi tokom polnog opštenja mogu osećati nelagodu, pa čak i bolove.
Promene u kostima dovode do ubrzane razgradnje, što posledično može dovesti do razvoja osteoporoze i nastanka preloma. Takođe, raste i rizik za nastanak kardiovaskularnih bolesti. Zbog smanjene aktivnosti probavnog sistema može doći do razvoja opstipcije („zatvora“). Urinarni sistem postaje skloniji infekcijama, a češće se javljaju poremećaji kao što su tegobe pri mokrenju i nevoljno oticanje urina (stres inkontinencija).
VIDLJIVE PROMENE
Osim promena koje se dešavaju unutar tela žene, dolazi i do brojnih promena koje žena može primetiti na sebi. Koža lica i tela postaje tanka, osetljiva i gubi svoju elastičnost, a kosa suva i lomljiva. Glas postaje nešto dublji, zbog zadebljanja glasnih žica.
Kod žena sa lošim navikama u ishrani i fizičkoj aktivnosti, a u nedostatku „ženskih“ polnih hormona dolazi do preraspodele masnog tkiva, tako da se masno tkivo deponuje oko butina, kukova i struka. Takođe, dolazi do promena u izgledu spoljašnjih polnih organa zbog smanjenja količine masnog tkiva u njihovoj okolini, a smanjuje se i pubična maljavost. I žlezdano i masno tkivo dojki prolazi kroz promene u postmenopauzi, što dovodi i do promene u njihovom izgledu. Zbog ovih promena u izgledu, žena može osećati duboko nezadovoljstvo, jer uprkos trudu da održi „liniju“ i mladalački izgled neizostavno dolazi do promena.
VALUNZI
Možda najpoznatiji simptom menopauze predstavljaju valunzi. Oni se manifestuju naglim osećajem toplote i crvenila na licu, vratu i gornjem delu tela. Valunzi mogu da se jave u bilo koje doba dana, u različitim intervalima. Kod nekih žena javljaju se na svakih 15 minuta i mogu značajno da utiču na kvalitet života, kao i na obavljanje svakodnevnih aktivnosti. Drugi, manje poznati simptom menopauze, koji se često poistovećuje sa valunzima je noćno znojenje. Međutim, noćno znojenje može biti povezano sa valunzima, ali isto tako se može javiti i kada valunzi ne postoje. Nekada je toliko izraženo da ženu budi iz sna, povremeno praćeno osećajem lupanja srca, pa čak i paničnim napadima. Zbog noćnog preznojavanja dolazi do nedostatka i isprekidanog sna, zbog čega je žena tokom dana iscrpljena, što dovodi do problema u obavljanju dnevne aktivnosti. Pored brojnih navedenih simptoma u menopauzi, žene mogu imati i češće glavobolje.
Kada razmotrimo sve ove promene koje se dešavaju kod žene, ne možemo se ni začuditi kada žena u postmenopauzi ima povećanu iritabilnost, oseća se umorno, depresivno, pati od nesanice i smanjenja libida. Ove psihološke promene mogu biti posledica nedostatka hormona, ali su često naglašene, zbog gubitka kontinuiranog sna, kao i noćnog preznojavanja i valunga.
Svaka žena na različiti način prihvata promene koje joj se dešavaju u vezi sa menopauzom, što zavisi od karakteristika same ličnosti žene, socijalnog i kulturalnog okruženja žene, kao i od samih simptoma. Žene sa adekvatnim socijalnim životom i okruženjem koje joj pruža podršku, emotivno lakše prolaze kroz menopauzu.
HORMONSKA TERAPIJA
Od svih žena koje prolaze kroz menopauzu, oko 15-30% žena ima potrebu za terapijom, zbog izraženih simptoma. Terapija podrazumeva postizanje idealne telesne mase, zdravu ishranu, prestanak štetne navike pušenja, redovnu fizičku aktivnost, psihološko savetovanje i eventualno antidepresive i hormonsku supstitucionu terapiju.
Hormonska supstituciona terapija se uključuje po preporuci lekara, nakon detaljnih ispitivanja i uz redovno praćenje. Kada se hormonska terapija menopauze uključi na adekvatan način, onda je i bezbedna.